جهت شناسایی انواع خمیر کاغذ یعنی خمیر کاغذ ساخته شده از چوب یا گیاهان غیر چوبی، خمیر کاغذ شیمیایی، مکانیکی و نیمه شیمیایی یا خمیرهای کاغذ رنگ بری شده، نیمه رنگ بری شده و یا رنگ بری نشده می توان از محلول های شناساگر مختلفی استفاده کرد که به راحتی قابل تهیه می باشد. پس از جداسازی الیاف کاغذ از یکدیگر و آغشته کردن آنها به یکی از محلول های شناساگر رنگی، الیاف را به کمک لام و لامل در زیر میکروسکوپ مشاهده کرد و از رنگ ایجاد شده می توان دریافت که خمیر کاغذ به کدام گروه از گونه های چوبی و غیر چوبی تعلق دارد و به چه روشی تهیه شده است.

این محلول ها شامل هرزبرگ، لوفتن مریت، الکساندر، ویلسون و سلگر بوده و روش تهیه آنها و همچنین جداول رنگ های ایجاد شده به طور مشروح در استاندارد ملی ایران به شماره 1417 مندرج شده است.

• طرز تهیه محلول
  • محلول کلرید روش اسباع شده در دمای اتاق: آنقدر کلرید روی به 100 میلی لیتر آب گرم اضافه کنید تا دیگر حل نشود و به صورت رسوب در ته ظرف باقی بماند. سپس محلول را تا دمای اتاق سرد کنید و آن را در ظرف شیشه ای قهوه ای نگهدای کنید. محلول فوق، پایدار است.
  • محلول ید – یدید: 2/1 گرم از یدید پتاسیم را با 0/1 گرم ید مخلوط کنید و سپس 5 میلی لیتر آب مقطر را به وسیله پی پت، قطره قطره روی مخلوط بریزید و به طور یکنواخت محلول را تکان دهید. چون یدید پتاسیم حلال ید است، انحلال ید باید در کمترین مقدار آب انجام شود. اگر بخشی از ید به دلیل افزایش سریع آب به صورت نامحلول باقی بماند، این محلول غیر قابل استفاده است و باید دوباره تهیه شود.
  • رنگ هرزبرگ: 15 میلی لیتر از محلول “الف” و یک میلی لیتر آب مقطر و تمامی محلول “ب” را با هم مخلوط کنید و اجازه دهید. حداقل 6 ساعت بماند تا تمام رسوب تشکیل شده، ته نشین شود. محلول را داخل یک بطری قهوه ای سرریز کنید و یک بلور ید به آن اضافه کنید. زمانی که از محلول استفاده نمی کنید تا آن را در جای تاریک نگه دارید. این محلول تا 2 ماه تازه می ماند. قبل از استفاده از رنگ تازه، آن را روی الیاف شناخته شده امتحان کنید.
• طرز کار
  • رنگ آمیزی: مقداری از الیاف را روی لام قرار داده و با ریختن 2 تا 3 قطره محلول هرزبرگ آن را رنگی کنید.
  • شناسایی: لامل را روی لام قرار داده و مجموعه را زیر میکروسکوپ با بزرگ نمایی 40 تا 120 برابر مشاهده کنید. الیاف را با توجه به رنگ ایجاد شده تغیین و شمارش نمایید. رنگ های ایجاد شده با هرزبرگ ناپایدارند.

همان طور که ملاحظه می شود با استفاده از رنگ های ایجاد شده توسط محلول های رنگ آمیزی می توان نوع خمیرهای به کار رفته، میزان رنگ بری، نوع پخت و … را شناسایی کیفی و کمی نمود.

شکل 2-6  طرحی از نمودار گردشی یک کارخانه خمیر کرافت حل شونده

پس از آماده سازی خمیر، عمل پالایش لازم است تا در طی آن الیاف از همدیگر تفکیک شوند. برای تفکیک الیاف از پالاینده های دیسکی استفاده می شود که معمولا یک دیسک چرخان دو رویه بین دو دیسک ثابت قرار می گیرد. سپس مواد به طور شعاعی از بین دیسک ها به حارج جاری و در یک لوله حلقه مانند جمع می شوند و در پایانن تحت فشار بیرون می آیند. سپس عملیات گره زدایی انجام می شود. طبق تععریف گره ها آن بخش از خمیر هستند که (به صورت خرده چوب یا دسته هایی از الیاف) روی یک غربال با سوراخ های 3/8 اینچ (0/95 میلی لیتر) باقی می مانند. معمولا گره ها را قبل از شستشوی خمیر از آن خارج می کنند و یا دور می ریزند یا دوباره به دیگ پخت یا دایجستر بر می گردانند. خمیر پخته بیرون آمده از دایجستر شستشو داده می شود تا مواد شیمیایی پخت حذف شود.

در اغلب فرآیندهای تولید خمیر کاغذ نوعی عملیات غربال کنی برای جداسازی ذرات درشت مشکل ساز و ناخواسته از الیاف مرغوب ضرورت می یابد. این غربال ها عمدتا صفحه مشکی دارند که الیاف مرغوب از آنها عبور می کنند.

تا قبل از سال 1940، مواد آلوده کننده سنگین از قبیل شن و براده فلزات در یک بستر کم عمق از سوسپانسیون جدا می شدند. لیکن اکنون تمیز کننده های مرکز گریز، بهبود عمده ای را در کیفیت عملیات پاکسازی خمیر ایجاد کرده اند. با این وسیله، طی تلفیقی از و عمل گریز از مرکز و برش سیال، ذرات ناخواسته از خمیر جدا می شوند. بر اثر این فرآیند، ذرات سنگین (شن و آشغال) به سوی بیرون و دور از خمیر رانده می شوند و مواد پذیرفته شده (الیاف) جمع شده و به طرف بالا حرکت می کنند.