چاپخانه ها در گذر زمان و تغییر کارکرد از حوزه نشر به بسته بندی دچار مشکلات بسیار شده و نیازمند تحولی اساسی از مواد اولیه تا طرح و کارکرد هستند

امروزه با توسعه فناوری، فضای مجازی و رسانه های دیجیتالی دیگر چاپخانه فقط کتاب و روزنامه چاپ نمی کند، کار فرهنگی چاپخانه ها، ماهیت اقتصادی به خود گرفته و برای بقای خود به چاپ انواع بسته بندی های صنعتی رو آورده اند.
از سوی دیگر نوسانات قیمت ارز برای صنعتی که مواد اولیه و ماشین آلات آن وارداتی است، شرایط را دشوارتر از گذشته نموده است لذا صنعتگران در این بخش نیاز به برنامه ای تحول گرا برای درازمدت و نسخه درمانی برای کوتاه مدت دارند که آنها را از این شرایط سخت بیرون آورد.

*چاپخانه ها نیمه تعطیل هستند
رئیس اتحادیه چاپخانه داران خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: از 450 واحد چاپ، لیتوگرافی و جعبه سازی در استان فقط سه یا چهار چاپخانه به کارهای انتشاراتی روزنامه ها می پردازند و باقی آنها فعالیت خود را معطوف به حوزه صنعت کرده اند.
علی مغانی افزود: صنعت چاپ فراگیر است و عمده تولیدات صنعتی به این بخش وابسته هستند لذا اگر چاپخانه ها تعطیل شوند، ضربه مهلکی به بدنه اقتصاد کشور خواهد خورد.
وی اظهار داشت: در چند ماه اخیر قیمت مواد مصرفی چاپ افزایش یافته به طوری که کاغذ تحریر از هر بند 70 هزار تومان به 185 هزار تومان، مقوای دارویی از هر کیلو چهار هزار تومان به 18 هزار و 500 تومان، مقوای پشت طوسی از هر کیلو سه هزار و 800 تومان به 9 هزار و 200 تومان، مرکب از هر کیلو 25 هزار تومان به 75 هزار تومان رسیده است.
رئیس اتحادیه چاپخانه داران خراسان رضوی گفت: 100 درصد مواد و لوازم چاپ وارداتی است و پس از نوسانات قیمت ارز تامین این مواد چاپخانه داران را دچار مشکل کرده است.
وی ادامه داد: دولت فقط ارز 4200 تومانی را به کاغذ اختصاص داده است در حالی که 88 درصد مواد اولیه برای تولید در چاپخانه به مقوا و کاغذ گلاسه مربوط می شود و سهم کاغذ از این بخش 12 تا 18 درصد است.
مغانی افزود: هم اکنون به جز کمبود در مواد مصرفی چاپ، در زمینه تامین قطعات یدکی دستگاه ها و ماشین آلات چاپ نیز دچار مشکل هستیم.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر پیشتر تجار مواد اولیه مصرفی بخش چاپ را به صورت نسیه هم به چاپخانه داران می فروختند اما چند ماهی است که آنان تنها در قبال دریافت پول نقد حاضر به فروش مواد مصرفی چاپ هستند.
وی گفت: از آنجا که قیمت مواد مصرفی برای چاپ ثابت نیست و همچنین با کمبود جدی مواد اولیه مواجه هستیم، چاپخانه ها قادر به فعالیت نیستند به طوری که طی یک ماه گذشته 45 چاپخانه در استان تعطیل شده و مابقی نیز با 30 درصد از ظرفیت خود فعالیت می کنند.
مغانی افزود: با وجود فضای مجازی و رسانه های اینترنتی، چاپ کتاب و روزنامه صرفه اقتصادی ندارد و چاپخانه داران بخش عمده ای از ظرفیت خود را به کار اقتصادی اختصاص داده و در حوزه بسته بندی محصولات فعالیت می کنند.
وی پیشنهاد کرد کارگروهی ویژه برای صنعت چاپ تشکیل شود تا به هر نحو ممکن اقلام مورد نیاز این بخش با نرخ کمتر تامین شود.

* ضعف دانش و فناوری صنایع چاپ و بسته بندی
نایب رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: حوزه چاپ و بسته بندی صنایع در کشور بسیار ضعیف است و دانش و فناوری در این بخش رشد زیاد نداشته است.
حسن حسینی افزود: بسته بندی و صنعت چاپ مرتبط با آن فقط در حوزه کارتن نیست، بلکه این حوزه بسیار گسترده و نیازمند دانش و فناوری است که اگر به صورت اصولی انجام گیرد قیمت آن گرانتر از خود محصول تمام می شود.
وی اظهار داشت: تاکنون در حوزه چاپ و بسته بندی محصولات غذایی، بهداشتی و انواع دیگر تولید در کشور بسیار ضعیف عمل شده، سرمایه گذاری لازم انجام نگرفته و شاید انگیزه ای نیز در این بخش وجود نداشته است.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با اشاره به افزایش قیمت تمام شده چاپ و بسته بندی تولیدات در چند ماه اخیر گفت: زمانی که قیمت یک کیلوگرم کاغذ باطله سه هزار و 700 تومان شده است، نمی توان توقع داشت که تغییرات قیمتی در مواد مصرفی صنعت چاپ و بسته بندی تاثیر نگذاشته باشد.
حسینی افزود: کمبود مواد مصرفی نه تنها واحدهای تولیدی بلکه برخی کسب و کارها را نیز در تامین کارتن مورد نیاز دچار مشکل کرده است.
وی اظهار داشت: مسئولان باید مانع از صادرات کالاهای ضایعاتی شوند تا بتوان از طریق ضایعات، بخشی از مواد مصرفی صنعت چاپ و بسته بندی را تامین کرد.

* ارز کاغذ تامین شد
معاون فرهنگی – مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: هم اکنون 300 چاپخانه در استان وجود دارد که 20 درصد آنها به چاپ و نشر کتاب مشغول هستند، علاوه بر این 450 واحد چاپ، لیتوگرافی و جعبه سازی نیز زیرپوشش اتحادیه چاپخانه داران خراسان رضوی بوده و ٤٤١ ناشر فعال و ٥٣٤ کانون آگهی و تبلیغات در این استان وجود دارند.
یوسف امینی افزود: برای تامین مواد مصرفی چاپ ویژه بخش فرهنگی شامل نشریات و مطبوعات و آنچه که مربوط به محتوای کار می شود، کارگروهی در وزارتخانه تشکیل شد و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیر اختصاص ارز دولتی به کاغذ شدند که این مهم به سرانجام رسید.
وی اظهار داشت: پیرو آن جلسه ای با حضور معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مشهد برگزار و در آن جلسه مقرر شد، کاغذ مورد نیاز با ارز دولتی برای مطبوعات فراهم شود.
وی گفت: کمیته های ویژه ای نیز در معاونت فرهنگی و معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد تشکیل شده تا با اتخاذ تدابیر ویژه بتوانند کاغذ مورد نیاز برای نشریات مکتوب و کتاب را تامین کنند.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به تاثیر قیمت مواد مصرفی بر قیمت تمام شده نشریات و کتاب افزود: اگر ناشر کاغذ را به قیمت آزاد تهیه کند بر روی قیمت تمام شده کتاب یا نشریه تاثیر دارد، ضمن اینکه علاوه بر کاغذ، دستگاه ها و لوازم دیگری در چاپ مورد نیاز است که افزایش قیمت آنها بر روی قیمت تمام شده کتاب یا نشریه اثرگذار است.
وی با بیان اینکه با تدابیر انجام گرفته وضعیت چاپ و نشر در ماه های آینده نگران کننده نیست اظهار داشت: ظرفیت های صنعت چاپ در استان زیاد است به طوری که از ابتدای سال گذشته تا پایان پنج ماه نخست امسال 100 میلیارد ریال فرآورده های چاپ و بسته بندی استان به کشورهای آسیای میانه مانند افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان صادر شده است.

*تدابیر برای حمایت و کمک به صنعت چاپ
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز گفت: اخیرا برای کاهش بوروکراسی اداری، کل پرونده های مربوط به صدور مجوز برای چاپخانه ها و واحدها چاپ و نشر به سازمان های صنعت، معدن و تجارت منتقل شده و مسئولیت رسیدگی به این پرونده ها بر عهده وزارت صنعت است.
راضیه علیرضایی افزود: هم اکنون 29 پروانه بهره برداری صنعتی با ظرفیت تولید 50 هزار تن انواع فرآورده های چاپی در استان وجود دارد و در کنار آن بیش از 200 واحد صنفی مربوط به حوزه چاپ در استان فعال هستند که بخش زیادی از فعالیت های چاپ توسط این واحدها انجام می گیرد.
وی اظهار داشت: در سالهای اخیر چاپ دیجیتال و درج اطلاعات دیجیتال روی مواد مختلف مانند شیشه، کاغذ و انواع پلیمرها باعث ایجاد تنوع بسیار در بازار محصولات چاپ و نشر شده است.
وی گفت: برخی واحدهای صنعتی دارای پروانه بهره برداری در استان ماشین آلات پیشرفته ای در اختیار دارند، روزنامه های کثیرالانتشار مانند خراسان، قدس و شهرآرا نیز با در اختیار داشتن این ماشین آلات، قادر به چاپ نشریات خود هستند و حتی بیشتر ماشین آلات حوزه چاپ در استان بدون سرب بوده و آلودگی زیست محیطی نیز ندارند.
علیرضایی افزود: با این حال حوزه های مربوط به چاپ و نشر، اغلب واحدهای کوچکی بودند که در رقابت با واحدهای بزرگ تر و پیشرفته تر دچار مشکل شدند و در این شرایط، ظرفیت تولید و توانمندی واحدها در این بخش بسیار تعیین کننده است.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر حضور رسانه های اینرنتی و فضای مجازی تاثیر بسیار بر صنعت چاپ مکتوب و نشر در دنیا گذاشته و چاپخانه های کشور نیز از این شرایط مستثنی نبوده اند و این مساله منجر به رکود در این بخش شده است.
وی گفت: مهمترین نیاز بخش چاپ و نشر، تامین کاغذ است و از آنجا که تولید کاغذ از طریق قطع درختان انجام می گیرد، تلاش شده است، کاغذ از منابع معدنی استان تولید شود که در صورت اجرای این پروژه، تغییر ساختاری در مصرف کاغذ بوجود می آید.
علیرضایی افزود: در خصوص تامین ارز، بانک مرکزی ارز مورد نیاز برای واحدهای تولیدی را در قالب چهار گروه شامل کالاهای اساسی، واسطه ای و سرمایه ای، عادی و سایر کالاها تامین می کند که کاغذ وارداتی برای حوزه چاپ و نشر در گروه اول قرار می گیرند و ثبت سفارش با ارز 4200 تومانی برای آنها در اولویت قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: نوسازی صنعت چاپ استان نیز بسیار حایز اهمیت بوده و دستگاه ها و ماشین آلات این بخش نیازمند نوسازی هستند.
وی گفت: با این حال تغییر وضعیت بازار و نوسانات در قیمت ارز، شرایط صنعت چاپ و بسته بندی و تامین مواد اولیه در این بخش را مشکل کرد لذا یکی از تدابیر اتخاذ شده بجز تامین ارز برای کاغذ، استفاده از کاغذهای بازیافتی و ضایعات برای تولید انواع کارتن و محصولات بسته بندی و همچنین صرفه جویی در مصرف است.
علیرضایی افزود: صنعت چاپ و بسته بندی از حمایت های وزارت صنعت در زمینه اعمال معافیت های گمرکی برای ورود ماشین آلات و تامین کاغذ با ارز دولتی برخوردار است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: در کنار شهرک صنعتی توس، شهرک صنعتی برای حوزه چاپ و نشر ایجاد شده و واحدهای کوچک و بزرگ چاپ در آن مستقر هستند که امید است صنعت چاپ که با حوزه اطلاع رسانی و مطبوعات و فرهنگ و ادب و هنر سر و کار دارد و صنایع بسته بندی که ارتباط مستقیم با اشتغال و سرمایه گذاری در کشور دارند، بتوانند نقش خود را در جنگ رسانه ای علیه دشمن به خوبی ایفا کنند