یکی دیگر از موضوع های حائز اهمیت پس از فرآیند تولید ، عملیات بسته بندی و ملزومات آن می باشد که محصول تولید شده صحیح و سالم به دست مصرف کننده برسد.

ملزومات:

ضربه گیرها

ضربه گیرها موادی هستند که به منظور کاهش و یا حذف صدمات ناشی از حرکات، ضربات، لرزش ها، فشارهای طول مدت انبار داری و سایر صدمات فیزیکی در اطراف یا محل های خاصی از کالاهای حساس که استعداد آسیب دیدگی دارند، قرار می گیرند و از آسیب دیدن آن ها جلوگیری می نمایند. می توان از مواد طبیعی و مصنوعی به عنوان ضربه گیر استفاده نمود، این مواد شامل گروه های زیر می باشند:

1-مواد سلولزی: شامل کاغذ و محصولات کاغذی، پوشال چوب، تراشه و کاه می باشد. کاغذها نظیر کاغذ کرپ، کاغذ فلوت دار، به صورت مچاله شده و سایر موارد می باشند. مقوا ها را نیز به صورت فلوت دار یا به شکل مقسم می توان نام برد.

2-ورمیکولیت: از این مواد به عنوان ضربه گیر در بسته بندی مواد شیمیایی (خطرناک) استفاده می شود. اهمیت این ضربه گیرها به خاطر خنثی بودن آن ها در برابر اسید ها و باز ها می باشد.

3-صفحات حبابدار: این صفحات از لایه های متعددی ( از دو یا بیشتر) تشکیل می شوند. حباب های موجود که حاوی هوا می باشند، از صدمه دیدن کالا ها جلوگیری خواهند نمود.

4-ورق های انبساط ( فوم و ابر) : این ورق ها به دلیل بافت اسفنجی و تخلخل زیاد به خوبی ضربات و ارتعاشات را جذب می کنند.

5-ضربه های آزاد جاری: این ضربه گیرها از بعضی مواد پلاستیکی اکسپند شده تهیه می گردند. ضربه گیرهای آزاد جاری به صورت پوشال، لوله، حلقه، رشته و … در اطراف، زیر و روی کالا ریخته می شوند.

6-فوم های قالبی: این فوم ها اکثرا از پلی استایرن و پلی اتیلن تهیه می شوند. اغلب فرم این فوم ها با توجه به شکل کالا و به کمک قالب تهیه می شود. در صورت نیاز، این فوم ها را می توان با سیم داغ به شکل مناسب برش داد.

7-فوم های تزریقی: این ضربه گیرها به صورت مایع هستند و برای کالاهای به شکل هندسی نامشخص، با ارزش و سنگین به کار می روند. این ضربه گیر اغلب از جنس پلی اورتان می باشد و پس از تزریق در محل به جامد تبدیل میگردند.

8-سینی ها: از جنس فلز، پلاستیک، و مقوا تهیه می شوند. سینی ها با توجه به شکل کالا نظیر شانه تخم مرغ و با استفاده از قالب تهیه می گردند.

لفاف ها

لفاف ها اعم از پلاستیکی، کاغذی، پارچه ای و فلزی که دور محصول یا در اطراف دیواره داخلی بسته قرار می گیرند. بعضی لفاف ها موم دار شده و بسیار نرم هستند تا صدمات ناشی از اصطکاک در اثر حرکت از بین رود.

لفاف ها محصول را از تاثیر هوا، رطوبت و سایر عوامل محیطی حفظ می نمایند.

سایر ملزومات

• تورها و فیلم های پلاستیکی

تورها و فیلم های پلاستیکی به منظور حفظ و همچنین نمایش کالا استفاده می گردند.

• مواد جاذب رطوبت و گاز

از این مواد می توان به آلومین، خاک چینی فعال، سیلیکاژل و غیره به منظور گرفتن رطوبت، همچنین اکسیدهای فلزی یا نمک محفوظ شده برای جذب گازهای هوا نظیر اکسیژن اشاره نمود.

• برچسب ها

به منظور مشخص نمودن نوع کالا، نحوه حمل و نقل و سایر اطلاعات مربوط به کالا استفاده می گردند. این مبحث در قسمت برچسب زنی به تفصیل خواهد آمد.

• تسمه ها
• مواد متفرقه نظیر بوگیر، لاک و مهر

درب بندی

پس از قرار دادن محصول درون بسته و پوشاندن روی آن، درب های بسته را مسدود و با توجه به عوامل مختلف از جمله امکانات، مواد مصرفی موجود و استاندارد، درب بندی می نمایند. مواد مصرفی از جمله امکانات، مواد مصرفی مورد استفاده جهت درب بندی، انواع چسب ها و منگنه ها می باشند. به ندرت ممکن است محصولی نیاز به درب بندی نداشته باشد و بسته های آن ها بدون درب طراحی شوند. اغلب بسته ها برای راحتی در حمل و نقل و جلوگیری از آسیب دیدن و ریختن کالا، درب بندی می شوند.

درب بندی ممکن است به صورت دستی یا با ماشین انجام شود. درب جعبه ها را می توان بدون استفاده از چسب و منگنه و به وسیله خود درب ها نیز قفل نمود که بستگی به طراحی بسته دارد.

انواع چسب های مورد استفاده جهت درب بندی

چسب های هات ملت:این چسب ها در دمای معمولی جامد اند ولی در اثر حرارت مایع می شوند.

چسب های محلول در آب: چسب نشاسته، دکسترین، سریشم، دکسترین و نشاسته، از چسب های محلول در آب می باشند و از آن ها در چسباندن تمبر، پاکت، کاغذ، مقوا، چوب و سایر موارد استفاده می شوند.

نوار چسب های حساس به فشار یا خود چسب:

شامل انواع نوار چسب های کاغذی، پلاستیکی، پارچه ای، فلزی و غیره که آغشته به چسب های مصنوعی هستند. این چسب ها جهت عمل چسباندن، به گرما و رطوبت نیاز ندارند.

نوارچسب های آب چسب:

معمولا از کاغذ کرافت و مواد چسبنده ای که با آب فعال می شوند، تهیه شده اند.

سایر انواع چسب ها:

نظیر چسب های مایع مصنوعی آلی و غیره.

انواع منگنه ها و سیم های دوخت مورد استفاده جهت درب بندی

منگنه ها و سیم های دوخت غالبا فولادی و با پوششی از قلع، مس یا سایر فلزات می باشند. منگنه ها به صورت نوار باریک صاف (خشاب) یا به صورت حلقه ( رول) به هم چسبیده اند تا درون دستگاه به راحتی خشاب گذاری شوند. اندازه های معمول منگنه ها 12.5 و 32 میلی متر باشد.

روش های مختلف درب بندی

اتصال بدنه جعبه می تواند به صورت های زیر باشد:

-اتصال به وسیله دوخت یا منگنه فلزی

-اتصال به وسیله نوار چسب

-چسباندن لبه های روی هم قرار گرفته به وسیله چسب

-دایکات (اتصال) با استفاده از لبه های ایجاد شده از خود مقوا

درب بندی جعبه ها بسته به شکل، حجم، اندازه و نوع محتویات جعبه متفاوت است که انواع متداول روش های درب بندی نشان داده شده اند.

درب بندی پاکت ها و کیسه های کاغذی با ماشین( نظیر ماشین با تومر) یا با دست و به کمک انواع چسب و منگنه صورت میگیرد . بسته های کاغذی و مقوایی پوشیده از فیلم های پلاستیکی و بعضی موم ها را می توان با ماشین آلات خودکار و دستی دوخت حرارتی ( جوش ) نمود.

نکات مهم درب بندی

1-درب بسته های کاغذی و مقوایی تا حد امکان باید با چسب مقاوم به رطوبت و با کیفیت مناسب بسته شود تا در تمام مراحل حمل و نقل و انبار کردن باز نشود.

2-هنگام استفاده از منگنه باید به زاویه آن (45،90 و 180 درجه ) فاصله از لبه ها توجه نمود و طوری منگنه نمود که به محصول آسیبی نرسد.

3-هنگام استفاده از نوارچسب بهتر است نوار در دو طرف کارتن یا جعبه 50 میلی متر پایین تر از لبه تا خوردگی کارتن یا بسته چسبانده شود.

4-درب باید به گونه ای طراحی و بسته شود که سطح روی بسته مسطح بوده و فاقد هرگونه انحنا و برآمدگی باشد و چیدمان، جابجایی و حمل ونقل مشکلی پیش نیاید.

5-درب بندی باید محکم و کیپ صورت گیرد تا امکان دزدی، ریزش محصولات، حرکت و جابجایی کالای درون بسته بندی و سایر آسیب ها به حداقل برسد.

تسمه کشی

در تسمه کشی بسته های کاغذی و مقوایی از تسمه های پلاستیکی استفاده می شود. کارایی تسمه های غیرفلزی تا حد زیادی به درجه کشش آن ها بستگی دارد، ولی باید توجه نمود تا کشش از میزان ارتجاعی نوار تجاوز ننماید و به حدی نباشد که در گوشه ها و محل های تغییر جهت، سبب له شدگی و جمع شدن بسته شود و آن را از حالت اولیه خود خارج نماید. کشش باید به حدی باشد که پس از حذف، تسمه مجددا به طول اولیه خود برگردد. در محل های تغییر جهت و گوشه ها بهتر است در صورت امکان از نبشی های پلاستیکی، مقوایی یا از جنس دیگر استفاده شود. میزان کشش تسمه ها باید به گونه ای باشد تا در حین حمل و نقل شل و جابجا نشود.

تسمه ها باعث می شوند تا استحکام بسته بیشتر شده و درب بندی با کیفیت بهتر صورت گیرد. همچنین باعث مشخص شدن واحد بار، خطر کاهش دستبرد، استحکام جانبی در چیدمان و سهولت حمل و نقل می گردند.