كاغذ ارزان شده و دارد به این روند نزولی ادامه می‌دهد. به نظر می‌رسد همه چیز آرام است و ناشران هم خوشبخت! از آخرین گزارشی كه درباره بازار كاغذ نوشتیم و از كاهش قیمت خبر دادیم، یعنی از 23 آبان تا امروز باز هم قیمت كاغذ كاهش پیدا كرده. این كاهش تدریجی است و سرعتش با سرعت افزایش قیمت ناگهانی كاغذ در شش‌ماهه اول امسال قابل مقایسه نیست اما به هر حال نمی‌توان منكر روند نزولی بازار شد. این روزها اگر سراغ فروشندگان كاغذ بروید نه سرشان شلوغ است و نه برایتان طاقچه بالا می‌گذارند. مشتاق فروش هستند و به‌خصوص علاقه‌مند به فروش پالت‌های بیشتر و بیشتر. آرامش بازار مشكوك است، به‌خصوص اگر تداوم پیدا كند. بازار كاغذ وارداتی دارد علائم ركود را بروز می‌دهد و كاهش قیمت ناشی از همین ركود را. چرا؟ چون احوالات صنعت نشر بهتر نشده و از گوشه و كنار خبرهای متعددی درباره واردات كاغذ، توزیع آن و نیز كاهش تولید كتاب شنیده می‌شود كه در ادامه به آنها می‌پردازیم. بنابراین بعید نیست كه همین روند كاهشی ادامه پیدا كند و در سه ماه پایانی سال هم شاهد تداوم كاهش قیمت كاغذ وارداتی باشیم و این یعنی آرامش امروز بازار، آرامش پیش از توفان است.

سكوت سامانه
قیمت كاغذ وارداتی براساس آماری كه در نمودار همین صفحه می‌بینید، كاهش داشته است ولی این كاهش قیمت ناشی از افزایش محصول در بازار نیست. اگر سری به پایگاه اطلاع‌رسانی سامانه توزیع كاغذ بزنید، خواهید دید كه آخرین اطلاعات مرتبط با توزیع كاغذ دولتی به ناشران تهرانی كه بخش قابل‌توجهی از ناشران كشور را شامل می‌شوند و سهم قابل‌اعتنایی در صنعت نشر كشور دارند، بر‌می‌گردد به مردادماه امسال. یعنی بیشتر از چهار ماه است كه از توزیع كاغذ دولتی بین ناشران خبری نیست. البته این در حالی است كه سامانه ثبت تقاضای ناشران فعال است و به نظر می‌رسد كه تقاضا برای كاغذ وجود داشته باشد، هر چند تاكید شده كه دریافت كاغذ جدید زمانی صورت می‌گیرد كه رقم كاغذ دریافتی مرحله قبل تسویه شده باشد و بعید نیست كاهش توزیع به بدهكاری ناشران هم مرتبط باشد.
آخرین فهرست منتشر شده از تخصیص ارز و واردات كاغذ یارانه‌ای هم نكات قابل‌توجهی دارد. براساس این فهرست كه مربوط به پنجم آذر ماه امسال است، واردات حدود 31 هزار تن كاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تائید شده است. در مرحله بعد برای حدود 21 هزار تن كاغذ تخصیص ارز صورت گرفته و از این میزان برای خرید 19 هزار تن كاغذ تامین ارز صورت گرفته است. در نهایت خرید ارز برای حدود 18 هزار تن كاغذ انجام شده و در نهایت طبق این فهرست تا پنجم آذر ماه فقط 7000 تن كاغذ از گمرگ ترخیص شده است.

چرا كاهش قیمت كاغذ نگران‌كننده است؟
كاهش قیمت می‌تواند امیدبخش باشد به شرط آن‌كه نشانه رونق و تولید باشد اما میزان تولید كتاب نشان می‌دهد كه بازار كاغذ یا لااقل كاغذ تحریر با ركود دست به گریبان شده است. این ركود همین حالا هم ناخوشایند است اما اگر تداوم پیدا كند، حتما نگران‌كننده خواهد بود نه تنها به این دلیل كه سایه ركود بر بازار كاغذ سنگین شده و تولید كتاب به توقف نزدیك شده، بلكه بیشتر از این بابت نگران‌كننده است كه از همین روزها باید شاهد تحرك و پویایی در بازار نشر كشور باشیم. طبق قاعده در سه ماه پایانی سال، تولید كتاب اوج می‌گیرد و امسال باید از همین روزهای آغاز زمستان ناشرها آستین بالا بزنند تا كتاب‌های تازه‌ای برای نمایشگاه تدارك ببینند چون قرار است زودتر از دوره‌های پیشین و از 26 فروردین‌ماه سال 99 نمایشگاه كتاب تهران آغاز به كار كند. بنابراین اگر در این سه‌ماهه تحركی در بازار كاغذ رخ ندهد، آرامش امروز بازار كاغذ را می‌توان آرامش پیش از توفان دانست؛ توفانی كه احتمالا سر و صدای چندانی ندارد و برعكس با بی‌رمقی و بی‌رونقی جان كتاب و كتابخوانی را می‌گیرد.
باید دید در روزهای آینده وضعیت توزیع كاغذ بین ناشران چه سرانجامی خواهد داشت و آیا قیمت كاغذ نوسان ویژه‌ای خواهد داشت یا نه.

رهایی از بند گمرك
اگر چه آخرین فهرست وزارت ارشاد از مبهم بودن وضعیت كاغذهای وارد شده در كمرگ حكایت دارد اما طبق آخرین خبرهای رسیده، از اواخر آذرماه ترخیص كاغذهای دپو شده آغاز شده است. بر اساس گزارشی كه ایسنا 23آذر منتشر كرده، مشكلات و اختلاف‌نظرهایی كه درباره تعیین تكلیف كاغذهای دپو شده در گمرك وجود داشت، رفع شده و به مرور این كاغذها وارد بازار می‌شود. بر اساس این گزارش، كاغذهای دپو شده در گمرك در سال جاری ماجرای خود را داشتند؛ زمانی به دلیل سیاست‌های ارزی ترخیص‌شان با مشكل مواجه شد و زمانی هم مسائل مربوط به تعرفه، مالیات و عوارض. حدود سه ماه از سال ۱۳۹۸ گذشته بود كه كاغذهای دپو شده در گمرك حاشیه‌ساز شدند. در آن زمان ماجرا به تعیین سیاست‌ ارزی در رابطه با واردات كاغذ بر می‌گشت. به نحوی كه هنوز مشخص نبود كه قرار است پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی به كاغذ ادامه داشته باشد یا خیر. تا این‌كه سرانجام تصمیم دولت بر این شد كه كاغذ هم مانند سایر كالاهای اساسی در لیست ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار گیرد و در آن برهه با تعیین تكلیف شرایط ارزی، ترخیص كاغذ به روال عادی برگشت.
اما از چندی پیش، بار دیگر دپوی كاغذ و ترخیص آن مشكلاتی را ایجاد كرد كه این بار ظاهرا ماجرا ارزی نبود و به شرایط واردات آن برمی‌گشت.
چندی پیش حتی مطرح شد كه رسوب كاغذ در گمرك به دلیل شرایط استاندارد آن بوده ولی بعد از آن سازمان ملی استاندارد تاكید كرد كه محموله‌های كاغذ به دلیل تعیین نشدن نوع كاربرد، احراز نشدن كد تعرفه صحیح و تعیین نشدن حقوق و عوارض گمركی دپو شده و به كیفیت كاغذ و مطابقت آن با استاندارد ربطی ندارد.
با این وجود، آخرین اعلام معاون فنی و امور گمركی گمرك ایران، درباره آخرین وضعیت ترخیص كاغذ حكایت از این دارد كه در حال حاضر ۲۳ هزار تن كاغذ در گمرك شهید رجایی موجود است كه اختلاف نظرهایی درباره‌ تعیین تعرفه و مالیات و عوارض آن مبنی بر كاربرد و نوع كالا وجود داشته است و در راستای حل این اختلاف‌نظرها تفاهمی بین سازمان استاندارد، گمرك و وزارت صمت انجام شد. گویا با تفاهم‌های صورت‌گرفته بین دستگاه‌های ذی‌ربط و ابلاغ آن ترخیص آنها آغاز شده است.
معاون فنی و امور گمركی گمرك ایران درباره میزان واردات كاغذ چاپ تحریر نیز توضیح داده كه از ابتدای سال تا ۱۶ آذر بیش از ۲۳۳ هزار و ۷۳۰ تن كاغذ چاپ و تحریر وارد شده كه این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۲۵ هزار و ۷۹۰ تن بوده است. البته ترخیص درصدی كاغذ در چند ماه گذشته انجام شده است و بیش از ۹۰۰۰ تن كاغذ در این مدت از گمركات ترخیص شده‌اند.

نمودار قیمت کاغذ تحریر در بازار در طول سال جاری
قیمت کاغذ تحریر از سال‌گذشته رشد عجیبی را تجربه کرده، سال 96 قیمت این نوع کاغذ معادل هر بند 70هزار تومان بود. این رقم در سال 97 به 150هزار تومان افزایش یافت، اما بعد از آن شاهد رشد فزاینده قیمت این نوع کاغذ در ابتدای سال جاری بودیم. در ادامه این بحران روند کاهش کاغذ تحریر در چند ماه اخیر آغاز شده و به نظر می‌رسد این کاهش همچنان تداوم داشته باشد. در این نمودار میانگین قیمت کاغذ تحریر 70گرمی در ابعاد 100 در 70 که عمدتا از کشورهای اندونزی و چین وارد می‌شود را مشاهده می‌کنید.

دور زدن قانون
ركود بازار به اندازه كافی ابهام‌آمیز است و اگر بدانیم كه احتمالا برخی واردكنندگان كاغذ یارانه‌ای قانون را دور می‌زنند، شرایط بازار بیشتر از قبل مبهم و غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود. چطور؟ خبرگزاری تسنیم همین دیروز گزارشی منتشر كرده با این مضمون كه چرا قیمت تمام‌شده كاغذ دولتی گران است؟ این گزارش تاكید دارد كه محاسبه قیمت تمام‌شده كاغذ دولتی با كاغذ آزاد و با ارز نیمایی نشان می‌دهد كه تناسب معناداری بین این دو برقرار نیست و نتیجه می‌گیرد كه برخی واردكنندگان كاغذ هنگام خرید از كشورهایی چون امارات و در زمان تنظیم پروفرم‌ها، 15 درصد می‌كشند روی قیمت و نیز در هنگام عرضه كاغذ در بازار آزاد هم 15 درصد طبق قاعده اضافه می‌كنند كه مجموع آن می‌شود 30 درصد سود برای واردكننده.
گزارشگر تسنیم این محاسبه را بر اساس قیمت جهانی كاغذ 70 گرمی چاپ و تحریر كه اعلام كرده 850 دلار است، انجام داده و احتمالا لازم است كارگروه كاغذ و دیگر مسؤولان امر در این باره بررسی لازم را صورت دهند تا مشخص شود این ادعای تسنیم كه به نقل از برخی واردكنندگان مطرح شده حقیقت دارد یا برداشت‌هایی حاصل از رقابت بین واردكنندگان در بازار كاغذ است.

منبع خبر: مرکز اطلاعات کاغذ ایران