تمام نشریات فعال می‌توانند درخواست‌های خود را با ذکر مقدار کاغذ مورد نیازشان اعلام کنند تا بعد از بررسی‌ها برای دریافت کاغذ معرفی شوند

اداره کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی اعلام کرده است که تمام نشریات فعال می‌توانند درخواست‌های خود را با ذکر مقدار کاغذ مورد نیازشان اعلام کنند تا بعد از بررسی‌ها برای دریافت کاغذ معرفی شوند؛ وعده‌ای که شاید بتواند در صورت عملی شدن به نشریاتی که به دلیل مشکلات اقتصادی توان ادامه دادن ندارند، کمک کند.

بحران کمبود کاغذ از اواسط پاییز ۹۶ آغاز شد و در فاصله کوتاهی موج نگرانی در میان نشریات خصوصی و طرح اعتراض‌هایی از سوی مدیران رسانه‌ها را به دنبال داشت. با مرور زمان و عملی شدن وعده حسین انتظامی (معاون سابق امور مطبوعاتی) درباره‌ی ترخیص یک محموله کاغذ از گمرک، این بحران تا اندازه‌ای کنترل شد؛ هر چند نوسانات بازار ارز باعث شد بار دیگر بازار کاغذ با بحران مواجه شود.

وعده‌های سیدعباس صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) مبنی بر قرار دادن کاغذ در فهرست کالاهای اساسی، تخصیص مبلغ سه هزار میلیارد تومان اعتبار برای تامین مابه‌التفاوت نرخ ارز به منظور جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی و همچنین برگزاری جلسات متعددی در معاونت مطبوعاتی که در نهایت منجر به امضای تفاهم‌نامه با پنج شرکت خصوصی برای تامین کاغذ شد، از جمله تلاش‌هایی است که در این مدت با هدف بیرون آمدن از «بحران کاغذ» اندیشیده شده است؛ هر چند چنین تلاش‌هایی را نمی‌توان بی‌تاثیر دانست، اما اینکه در عمل چقدر این وعده‌ها عملی می‌شوند و می‌تواند به نشریات کم‌جان کمک کند، بحث دیگری است.

مدتی است که روزنامه‌های خصوصی در رقابتی نابرابر با رسانه‌های دولتی، با بحران خرید کاغذ دست و پنجه نرم می‌کنند و در نهایت هم یا میدان را خالی می‌کنند یا با کم کردن تعداد صفحات یا کاهش عرض و طول روزنامه به کار خود ادامه می‌دهند؛ این در حالی است که تداوم این روند به نابودی بیشتر روزنامه‌های خصوصی و آسیب به روزنامه‌نگارانی منجر می‌شود که در شرایط عادی هم از امنیت شغلی خوبی برخودار نیستند.

در نخستین روزهای گران شدن قیمت کاغذ، روزنامه «سینما» به مدیرمسؤولی فریدون جیرانی به نشانه اعتراض از روز شنبه (۱۸ آذر ماه ۹۶) به مدت یک هفته به روی پیشخان‌ها روزنامه‌فروشی نیامد و فقط به صورت الکترونیکی منتشر شد، البته در ادامه آنقدر مشکل کاغذ جدی شد که ادامه فعالیت این روزنامه تنها به صورت الکترونیکی ادامه یافت.

روزنامه «بانی‌فیلم» نیز به دنبال افزایش تعرفه کاغذ از ۲۰ آذر ماه ۹۶ تنها در قالب چهار صفحه و به مرور یک روز در میان منتشر شد. مسعود داوودی، مدیر مسوول روزنامه «بانی فیلم» به ایسنا گفته بود که تیراژ این روزنامه در سال‌های اخیر از ۱۰هزار به ۲۰۰۰ نسخه رسیده‌ است و به صورت یک روز در میان منتشر می‌شود. او علت این موضوع را بالا بودن هزینه‌های کاغذ عنوان کرد.

داوودی اظهار کرد که در ماه‌های اخیر قرار بود طبق قول‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور مطبوعاتی مشکل کاغذ حل شود، اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه نوسانات ارزی باعث شد عکس این موضوع اتفاق بیفتد. ما هم با توجه به شرایط اقتصادی جامعه نمی‌توانیم قیمت روزنامه را بالا ببریم و از سوی دیگر با افزایش قیمت کاغذ شرایط کاری برای ما بسیار دشوار شده است. خیلی از روزنامه‌های خصوصی مجبور شدند تعطیل شوند تا شرایط اقتصادی بهبود یابد و بعد ادامه بدهند.

ایرج جمشیدی، مدیر مسوول روزنامه «آسیا» نیز درباره کاهش تعداد صفحات این روزنامه به ایسنا توضیح داده بود که روزنامه «آسیا» به دلایل مختلفی مانند مشکلات فنی، مشکلات مالی، کمبود و گرانی کاغذ در چهار صفحه منتشر می‌شود. روزنامه «آسیا» سال گذشته در ۴۸ صفحه منتشر می‌شد، اما امسال کاهش یافته است.

همچنین روزنامه «جامعه فردا» به دلیل مشکلات مالی از ۱۳ دی‌ ماه ۹۶‌ دیگر منتشر نشد. داوود باقری، مدیر مسؤول این روزنامه در این زمینه گفته بود با وجود اینکه در تمام مدتی که روزنامه منتشر می‌شد حقوق‌ها را کامل پرداخت کردیم، اما به دلیل مشکلات مالی دیگر نمی‌توانیم از عهده چاپ روزنامه بربیاییم.

«همبستگی» از دیگر روزنامه‌هایی بود که به دنبال ادامه‌دار شدن مشکلات اقتصادی روزنامه‌های بخش خصوصی و به ویژه بحران کاغذ به جرگه روزنامه‌هایی پیوست که به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شده‌اند.

امیرعباس نخعی، سردبیر این روزنامه صبح روز ۲۷ تیر ماه ۹۷ با انتشار مطلبی با عنوان «برای یک خاموشی» در سایت رسمی روزنامه «همبستگی» از علت تعطیلی این روزنامه سخن گفت؛ در بخشی از این مطلب آمده است که «دیگر گفتن ندارد، همه می‌دانند که مطبوعات حال و روز خوبی ندارند، اما کسی کاری نمی‌کند و شاید هم کسی نمی‌تواند کاری انجام دهد. مگر حال نشریات کاغذی را می‌توان از حال اقتصاد کشور جدا کرد و مگر کسی نمی‌خواهد اوضاع اقتصادی را سامان دهد اما این توانایی نیست.»

انتشار نسخه چاپی روزنامه «اقتصاد پویا» نیز پس از ۳۸۲۵ شماره در تاریخ ۱۰ شهریور ماه ۹۷ به دلیل مشکلات کاغذ، متوقف شد. افشین جمشیدی لاریجانی، موسس، مدیر و سردبیر این روزنامه «اقتصاد پویا» در آخرین شماره چاپی «اقتصاد پویا» نوشته است: معضل کیوسک‌ها که همیشه در دهه‌های اخیر برای نشریات یک نقص در عرضه نشریه محسوب می‌شد، ما را بر آن داشت که برای زنجیره توزیع و حفظ مخاطب و زنجیره مخاطبان خود گروه توزیع گسترده را با ۱۵ موتور سوار و به صورت ستادی تشکیل دهیم تا نقیصه شبکه توزیع دکه‌ای را تا حدودی رفع کنیم همین باعث شد که در پنج سال متوالی توزیع‌کننده برتر کشوری انتخاب شویم.

«بحران‌های مطبوعاتی هیچ وقت به شکل حاضر گریبان مطبوعات را نگرفته بود حتی موقعی که آقای احمدی‌نژاد دستور توقف آگهی‌های دولتی را در روزنامه خصوصی داده بود، آنچنان مخرب نبود که در حال حاضر مشکلات فعلی که کمر مطبوعات را شکسته است و ادامه کار را ناممکن کرده است. ما هم در این فشارها و مشکلات بی نصیب نشدیم. «اقتصاد پویا» هیچ گاه وابستگی حزبی نداشت همین امر توان مالی را ضعیف‌تر کرده و مقاومت ما هم دیگر جوابگو نیست و نخواهد بود به ناچار و در کمال تاسف تصمیم گرفتیم که به مدت شش ماه انتشار را متوقف کنیم تا تدبیری که در امید نهفته است، نمایان شود و مجدداً به عرصه انتشار روزنامه یومیه برگردیم.»

شرق از دیگر روزنامه‌هایی است که با کاهش تعداد صفحات به دلیل گرانی کاغذ مواجه شد. این روزنامه همچنین پس از مدتی نسخه اینترنتی خود را به دلیل آنچه «بالا بودن هزینه‌ها و همچنین حفظ کیفیت روزنامه» عنوان شد، پولی کرد.

به نظر می‌رسد در صورت عملی نشدن وعده‌های حل بحران کاغذ، دیگر نمی‌توان به ادامه حیات روزنامه‌های خصوصی نوپا و بدون پشتوانه امید داشت. از طرفی دیگر نیز با توجه اینکه مشکلات مالی روزنامه‌ها به کاهش نیروهای انسانی منتج می‌شود، کاهش تولید مطالب کیفی و بی‌کار شدن تعدادی از روزنامه‌نگاران از دیگر تبعات ادامه‌دار شدن بحران کاغذ روزنامه‌ها محسوب می‌شود.