بازیابی و استفاده مجدد از کاغذ و مقوا

بسته بندی های مقوایی و کاغذی در صورتی که به روش صحیح و مقاوم ساخته شوند، می توانند بارها مورد استفاده قرار گیرند. ولی معمولا به دلیل حجم این نوع بسته ها (بسته های مقوایی) و قابلیت استفاده مجدد از مواد اولیه آن، به ندرت به محل اولیه تولید بازگردانده می شوند. بسیاری از این بسته بندی ها بهداشتی بوده و استفاده مجدد آن به جز برای مصارف غیر بهداشتی جایز نمی باشد. بسته های مقوایی و کاغذی در صورتی که مورد استفاده مجدد قرار نگیرند، به کارخانه هایی که از ضایعات کاغذی استفاده می نمایند، عودت داده می شود و مجددا از آن ها کاغذ و مقوا تهیه می شود. موفقیت این طرح به خصوص در کشورهای مترقی سبب گرده که زباله ها را تفکیک نموده و به فراخور نوع، از آنها استفاده شود. رواج خرید کاغذ باطله در ایران نیز اخیرا رشد چشمیگیر یافته است.

امروزه در سطح جهانی به پیشرفت های زیادی نایل آمده اند و بررسی ها و پژوهش های گوناگون جهت ابداع روش های نوین بازیابی همچنان ادامه دارد. در این رابطه تقریبا 1/3 از تمام کاغذهای تولید شده در سطح جهان به عنوان الیاف ثانویه بازیابی و مجددا به صنایع کاغذ بر می گردند. در پاره ای از کشورها نظیر ژاپن، انگلستان، آلمان غربی و ایتالیا سهم کاغذ باطله در تهیه کاغذ، مقوا و به خصوص کارتن بالغ بر 40 تا 50 درصد نیز می شود و این امر نشانگر اهمیت بازیابی آنهاست. تولید جهانی کاغذ، مقوا و کارتن در سال 1984 به میزان 187/6 میلیون تن و به ارزش 100 میلیارد دلار بوده و متوسط مصرف سرانه از 25 کیلوگرم در سال 1960 به 38 کیلوگرم در سال 1984 افزایش یافته است. بر اساس مطالعات کارشناسان محیط زیست، مساحت جنگل های کشور از 18/4 میلین هکتار در سه دهه گذشته به 14/2 میلیون هکتار رسیده است و سازمان حفاظت محیط زیست به استناد عکس های ماهواره ای رقم 22 درصد تخریب جنگل های شمال را هشدار داده است. در حالی که بر اساس امار فائو، ایارن 13/4 میلیون هکتار جنگل و زراعت چوب در اختیار دارد که با رویش سالانه 3 متر مکعب چوب تولید می کند. برای تولید هر تن خمیر کاغذ سفید از چوب، 3 تن یا 6 متر مکعب چوب جنگلی یا حدود 7 تن باگاس نیاز است که در صورت عدم استفاده از 1/6 معادل رویش سالانه 457 هزار هکتار جنگل است. در جدول زیر سهم مصرف مواد کاغذ در سال 1384 دیده می شود.

نام کشور    ——————  مقدار مصرف (کیلوگرم)

ایران  ————————-  14

ژاپن ————————– 220

با توجه به ارقام، چنین نتیجه گیری می شود که حدود 60 درصد کل کاغذ و مقوای جهان در سال 1984 برای مصارف بسته بندی بهداشتی مصرف شده است. در صورت عدم استفاده و بازیابی مجدد می توان این بسته ها را برای سوزاندن  و استفاده از انرژی گرمایی به کار برد.

مواد مصرفی تولید بسته های کاغذی و مقوایی

مواد مصرفی در بسته بندی کاغذی و مقوایی بیشتر در محل های اتصال، قبل و بعد از قرار گرفتن محصول درون بسته و یا جهت تهیه مقوا استفاده می شوند. در این جا به ذکر مواد مصرفی مورد نیاز در محل های اتصال و تهیه مقوا اشاره می شود.

به طور کلی مواد مصرفی در بسته بندی مقوایی و کاغذی سه نوع می باشند:

• مواد فلزی؛
• مواد شیمیایی؛
• مواد پلاستیکی و متفرقه.

• مواد فلزی

مواد فلزی در بسته های مقوایی و کاغذی عمدتا شامل انواع منگنه ها می باشند. منگنه ها اغلب از جنس آهن بوده که به منطور جلوگیری از زنگ زدن و کاهش احتمال خوردگی و افزایش مقاومت ممکن است به صورت آلیاژ یا با مواد مختلفی آبکاری یا پوشانده شوند. به غیر از منگنه ها ممکن است از تسمه های فلزی و نرم نیز استفاده شود. ولی در صورت وجود تسمه پلاستیکی، استفاده از تسمه فلزی توصیه نمی شود.

• مواد شیمیایی

مواد شیمیایی شامل انواع چسب های مایع و نواری می باشند.

• چسب های مایع

به طور کلی جهت تهیه مقوا، بسته های کاغذی و مقوایی می توان از انواع چسب های معدنی، چسب های آلی طبیعی و مصنوعی استفاده نمود. ولی پاره ای محدودیت ها، از جمله هزینه باعث گردیده که چسب های خاصی را بیشتر مورد استفاده قرار دهند.

به طور کلی انواع چسب که در صنایع چوب می تون استفاده کرد، به شرح جدول زیر می باشد.

• قابل تهیه از مشتقات نفتی، گازهای طبیعی و فضولات
• قابل تهیه از مواد زاید حیوانی نظیر خون، استخوان، پوست و غیره

چسب های معدنی: از جمله چسب های معروف این دسته می توان به سیلیکات سدیم اشاره نمود که در قدیم بسیار رایج و متداول بود. از این چسب برای تهیه مقوا و گاهی لبه چسبانی استفاده میشد. ولی به دلیل ضعف دوام و مشکلاتی که در دستگاه چسب زن به وجود می آورد، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. این چسب از مواد معدنی تهیه می شود. چسب سیلیکات سدیم با غلظت 42 درصد مورد استفاده قرار می گیرد.

غالبا این چسب را با چسب کازئین مخلوط می نمایند تا اندکی در برابر رطوبت مقاومت یابد. به طور کلی این چسب ها بسیار کم بوده و هنگام مصرف اغلب با چسب های دیگر به صورت مخلوط استفاده می شوند.

چسب های آلی طبیعی: ممکن است منشا گیاهی یا حیوانی داشته باشند و شامل:

• چسب های سوژا: از پروتئین بقولات (سوژا) گرفته می شوند. ارزان بوده و در حالت سرد قابلیت مصرف را دارند. از معایت آنها ناپایداری در برابر رطوبت و عوامل بیولوژیکی است.
• چسب های شیرابه ای: مثل چسب کائوچو که در مجاورت هوا سریعا منقبض شده و در حالت سرد مصرف می شود.
• چسب های تانن: جدیدترین چسب گیاهی است که به صورت مخلوط با سایر چسب ها به کار می رود.
• سریشم ماهی: دارای خواص مکانیکی خوبی است ولی در برابر رطوبت با سایر عوامل بیولوژیکی دوامی ندارد.
• چسب کازئین: بر مبنای کازئین شیر ساخته می شوند (از هر لیتر شیر گاو 33 گرم کازئین به دست می آید) پانزده دقیقه قبل از مصرف تهیه شده و تا دو ساعت دوام دارند. این چسب ها در برابر میکروارگانیسم ها بسیار ناپایدار می باشند.
• چسب های سریشم: این چسب ها از استخوان، پوست و سایر بقایای حیوانات به دست می آیند. ماده چسبنده آن کولاژن نام دارد و در برابر حرارت، باکتری ها، الکل، بنزین، روغن ها و آب گرم حساس بوده و باید به صورت گرم (دمای بیش از 20 درجه سانتی گراد و کمتر از 60 درجه سانتی گراد) استفاده شوند.