هرچند صنعت چاپ به گفته کارشناسان و فعالانش از ظرفیت اشتغال‌زایی بالایی برخوردار است اما واقعیت تلخ امروز این صنعت؛ رکودی است که گریبان گیر واحدهای مرتبط با آن شده است، چه‌بسا با تعطیلی هر انتشاراتی، ده‌ها شغل دیگر از قبیل چاپ، صحافی، کاغذ و کتاب‌فروشی هم تعطیل ‌شود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، چاپ؛ صنعت بزرگ و با اهمیتی است که در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته جهان در بین پنج صنعت نخست جای گرفته است. اما به گفته کارشناسان و فعالان این بخش، در کشور ما صنعت چاپ در جایگاه درخور ارزش خود، قرار ندارد و بعد از نساجی دومین صنعتی بوده که دچار بحران شده است.

سال‌هاست که از ورود این صنعت به ایران می‌گذرد و فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده، اما باوجود قدمتش، هنوز نتوانسته خود را آن‌چنان‌که بایدوشاید با رشد جهانی همگام سازد، در برهه‌ای از زمان در اوج و در این سالیان اخیر بنا به دلایلی در حضیض فرو رفته است. صنعتی است که به دلیل وابسته بودنش به واردات در دوران تحریم و گرانی ارز دچار مصائبی شده است. ضمن آنکه مدیریت‌ ضعیف و ناکارآمد این صنعت، نبود سرمایه در گردش،‌ نداشتن توانایی در جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی و مهم‌تر از همه نداشتن متولی مشخص، موجب شده فعالان صنعت چاپ با روندی کندتر از گذشته فعالیت کنند.

صاحبان این صنعت نیز همچون دیگر صاحبان مشاغل و صنایع با چند برابر شدن نرخ ارز و نبود تبدلات بین بانکی جهانی‌ نتوانستند به صورتی شایسته این صنعت را به‌روز نگه‌دارند، به‌طوری که امروز بیش از هر چیز، نبود دستگاه‌ها و ماشین‌آلات پیشرفته و استفاده از تجهیزات فرسوده و کم بازده وضعیت را حادتر کرده است.
تعطیلی نزدیک به ۳۰ چاپخانه در اصفهان

اینکه این صنعت با چه مشکلاتی دست‌به‌گریبان است موضوعی است که فعالانش معتقدند مربوط به امروز و دیروز صنعت چاپ نیست،‌ موانعی است که سال‌های سال این صنعت با آن مواجه بوده و هست و بارها و بارها درباره آن‌ها یادداشت‌ها و گزارش‌های مختلفی نوشته‌شده و همایش هایی برگزار شده است. عده‌ای واردات را به دلیل فقدان مواد اولیه و فرسودگی ماشین آلات، دلیلی برای فراوانی مشکلات این صنف می دانند و برخی از مشکلات حاصل از مالیات، بیمه و نبود تسهیلات مناسب سخن می‌گویند.

برخی هم نبود و کمبود کاغذ را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد اولیه مصرفی برای چاپخانه‌ها، به عنوان مشکل اصلی اعلام می‌کنند، تا آنجا که نبود این محصول باعث شده است بسیاری از واحدها، عطای کار را به لقایش ببخشند و کار را یا کاملاً تعطیل کنند و یا نیمه تعطیل در مسیر مه‌آلود کنونی به حیات خود ادامه دهند.

در مجموع نبود نقدینگی‌، نبود سفارش‌،‌ قانون‌های نادرست،‌ اجرا نشدن معافیت‌های مالیاتی‌، سیاست‌گذاری‌های اشتباه و فرسودگی ناوگان صنعت از جمله مشکلات مهم این صنعت بشمار می‌آید. همچنین گفته می‌شود سرگردانی بین دو متولی یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزرات صنعت از دیگر موارد قابل‌توجهی است که فعالان این صنعت را به خود مشغول کرده است .

در این راستا محمدعلی انصاری پور، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: تعطیلی نزدیک به ۳۰ چاپخانه در اصفهان نشان از رکود این صنعت دارد و این در حالیست که در گذشته صنعت چاپ به دلیل رونق فراوان باعث اشتغال زایی بسیاری می شد.

وی می‌افزاید: هنوز هم با وجود رکود این صنعت، از لحاظ ظرفیت و موقعیت رتبه دوم را در کشور داریم و با امکاناتی که در این استان وجود دارد می‌توان در صورت فراهم بودن زیرساخت‌ها و رفع موانع کنونی، صنعت چاپ را توسعه بخشید.

رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران اصفهان در رابطه با مشکلات کنونی صنعت چاپ می گوید: یکی از مشکلات اساسی صنعت چاپ، تأمین مواد اولیه است. برای دست‌یابی به بازار منطقه نیازمند مواد اولیه برای بسته‌بندی هستیم.

انصاری پور اضافه می‌کند: همچنین فقدان دید صنعتی به چاپ نیز از دیگر موانع پیشرفت آن بشمار می‌آید زیرا بسیاری از متولیان صنعت چاپ، این بخش را جزو صنعت نمی‌دانند در حالی که بسیاری از مشکلات فراروی صنعت چاپ، زمانی رفع خواهد شد که مسئولان نسبت به این بخش دید صنعتی پیدا کنند.

وی مشکل دیگر را مربوط به مالیات و تامین اجتماعی می داند و می گوید: سازمان امور مالیاتی و تأمین اجتماعی بیشترین فشار را به فعالان صنعت چاپ وارد می‌کند.

رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران اصفهان یاد آور می شود: کاغذ از پرداخت مالیات ارزش افزود معاف است اما در استان‌ها کاملا سلیقه‌ای برخورد می‌شود. باوجوداین مشکلات، در همین دو سال اخیر صنعت چاپ به سمت نابودی پیش رفته است.

انصاری پور خاطرنشان می کند: سردرگمی و بلاتکلیفی صنعت چاپ بین وزارت ارشاد و صنایع، مشکل دیگر فعالان این صنعت است، سال‌ها مطالبه فعالان این صنعت آن بود که بخش صنعتی چاپ به وزارت صنایع منتقل شود، اما عملی نشد و البته برای واگذاری بخش صنعتی آن، تصمیم‌گیری‌هایی انجام‌گرفته که هنوز اجرایی نشده است. هرچند اگر این اتفاق درگذشته افتاده بود می‌توانستیم از حمایت‌های وزارت صنایع برخوردار شویم.
صنعت چاپ مقرون به صرفه نیست

همچنین مهر پرور که از چاپخانه داران اصفهان است در رابطه با چالش های این صنعت به خبرنگار ایمنا می گوید: واردات محصولات چاپی از کشورهای مختلف همسایه و ارائه سفارش‌ها به خارج از کشور در شرایطی که در داخل کشور توانایی تولید وجود دارد از مشکلات مهم این صنعت به شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که طبق آمار، بالغ‌بر ۷۰ هزار تن کالای چاپی به کشور وارد می‌شود که ارزش پولی آن بالغ‌بر دو هزار میلیارد دلار است.

وی توضیح می دهد: دلیل این میزان از واردات این است که صنعت چاپ در زمینه تهیه مواد اولیه به خارج از کشور وابسته است و متاسفانه بر اثر مدیریت‌های ضعیف،‌ تعرفه واردات مواد اولیه تولید نیز بالا بوده و در نتیجه تولید محصولات چاپی در کشور مقرون‌به‌صرفه نیست،‌ این امر موجب شده در شرایط فعلی بازارهای افغانستان،‌ عراق، آذربایجان و پاکستان را که به‌عنوان فرصت‌های صادرات محصولات چاپ و بسته‌بندی ایران محسوب می‌شدند، از دست بدهیم که این اتفاق برابر با از دست رفتن هزاران فرصت شغلی در کشوراست.

مهرپرور خاطرنشان می کند: بحث فرسودگی ناوگان صنعت چاپ هم معضلی دیگر است که باعث پسرفت صنعت چاپ شده است و سال‌هاست که مطرح‌شده‌ اما راهکاری برای برون‌رفت از آن نداریم.

وی ادامه می‌دهد: درحال حاضر بیش از ۸۰ درصد دستگاه‌های چاپ فرسوده است، اما زمانی که باید برای خرید یک دستگاه چاپ پنج رنگ معمولی حداقل ۱۵ میلیارد تومان هزینه کرد ‌و این پول با اجرت‌های پایین، ۲۰ سال طول می‌کشد تا به جیب چاپخانه‌دار بازگردد،‌ کمتر فردی حاضر به سرمایه گذاری در این زمینه است.

سخن نهایی اینکه صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران این روزها با وجود همه چالش‌ها و دغدغه‌هایی که فعالانش را آزار می‌دهد، درحال فعالیت است و در مقاطع مختلف و شرایط فصلی متنوع توانسته بحران‌ها وچالش‌ها را به‌صورت مقطعی پشت‌سر بگذارد اما در هر حال، صنعت چاپ برای حل پایدار مشکلاتش نیازمند توجه بیشتر مسئولان دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و نیز فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا به‌جای تکثیر مشکلات شاهد انتشار اخباری مبنی بر پیشرفت‌های بیشتر در این صنعت باشیم.

منبع خبر: مرکز اطلاعات کاغذ ایران