0
مدیر نشر ثالث می‌گوید طی چندسال گذشته بسیاری از ناشران ورشکست شده و از دور تولید کتاب خارج شده‌اند چون هزینه و سودشان تناسب نداشته و این‌میان بیشتری سود متوجه کاغذفروشان بوده است.
پس از گفتگو با مدیران انتشارات نگاه، انتشارات افراز، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه و انتشارات شباهنگ، در ادامه پی‌گیری پرونده «کاغذ یارانه‌ای و نبودش» سراغ علی جعفریه مدیر انتشارات ثالث رفتیم و درباره موضوع پرونده گفتگو کردیم.
جعفریه می‌گوید در حال حاضر ۹۰ درصد کتاب‌هایی که توسط ناشران عمومی کشور چاپ می‌شوند، با کاغذ دولتی و به‌عبارتی با همان ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی چاپ می‌شوند. او حساب این‌کتاب را از کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی جدا می‌کند چون معتقد است ناشران عمومی نمی‌توانند مانند ناشران آموزشی و کمک‌آموزشی قیمت کتاب‌ها را افزایش دهند. این‌مدیر نشر می‌گوید ناشران عمومی تا این‌مقطع با تدابیر مختلف تلاش کرده‌اند قیمت کتاب بالا نرود تا مردم بتوانند همچنان به خرید کتاب ادامه دهند.
وی در گفتگویی که پنجمین قسمت پرونده بررسی کاغذ دولتی و نبودش داشتیم، گفت: در حال حاضر ناشرانِ مشغولِ کار، با همان کاغذ دولتی کتاب چاپ می‌کنند. یعنی به‌طور میانگین، کاغذی که تهیه می‌کنند، بندی ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تومان قیمت دارد. همین‌الان کاغذِ بیرون یا کاغذ آزاد، بندی ۴۰۰ هزار تومان است. در این‌جای بحث، کاری به قیمت‌گذاری کتاب ندارم و می‌خواهم از منظر نقدینگی ناشران صحبت کنم چون در کار نشر، بیشترین چیزی که نمود دارد و ناشران با آن دست به گریبان هستند، مساله نقدینگی است؛ یعنی هزینه تولید یک‌کتاب را پرداخت می‌کنند؛ چه هزینه کاغذ، چه صحافی، چه چاپخانه و حتی پیش‌پرداختی که به مولف یا مترجم می‌دهند. حالا با در نظر داشتن موضوع نقدینگی، به این‌مساله توجه کنید که کتابی که ناشر چاپ می‌کند، یا در انبار خودش یا انبار توزیع‌کننده می‌ماند و رسوب می‌کند.
بهترین حالت فروش کتاب این است که پولش با یک چک ده‌ماهه برگردد. این چک از کتابفروشی به توزیع‌کننده داده می‌شود و توزیع‌کننده هم آن را به ناشر می‌دهد. با محاسباتی که داشته‌ام، متوجه شدم سود ناشر از کل این‌فرایند ده‌ماهه، تقریبا بین ۷ تا ۹ درصد است. اگر هزینه آن‌ده‌ماه یا خواب سرمایه ناشر را حساب کنید، او ضرر می‌دهد. برای همین هم هست که صنعت نشر تقریبا ورشکسته است و بسیاری از ناشران از دور خارج شده‌اند
مدیر انتشارات ثالث ادامه داد: این از کتاب‌هایی که فروش نمی‌روند یا دیر به فروش می‌روند. اما کتابی هم که با وجود همه این‌شرایط فروش می‌رود، در کمترین و خوش‌بینانه‌ترین حالت که قرار است هزینه نقدینگی‌اش را به ناشر برگرداند، ۱۰ ماه زمان می‌خواهد. یعنی بهترین حالت فروش کتاب این است که پولش با یک چک ده‌ماهه برگردد. این چک از کتابفروشی به توزیع‌کننده داده می‌شود و توزیع‌کننده هم آن را به ناشر می‌دهد. با محاسباتی که داشته‌ام، متوجه شدم سود ناشر از کل این‌فرایند ده‌ماهه، تقریبا بین ۷ تا ۹ درصد است. خب، اگر هزینه آن‌ده‌ماه یا خواب سرمایه ناشر را حساب کنید، او ضرر می‌دهد. برای همین هم هست که صنعت نشر تقریبا ورشکسته است و بسیاری از ناشران از دور خارج شده‌اند. دلیلش این است که هزینه‌ای که می‌کنند با سودشان تناسب ندارد. اگر یک‌حساب سرانگشتی و کوتاه داشته باشیم، در زمینه خواب سرمایه و برگشت پول، مثلا اگر ناشی در طول سال، یک‌میلیاردتومان سرمایه‌گذاری و ۹ درصد سود کند، میزان سودش می‌شود ۹۰ میلیون تومان. خب اگر سرمایه اولیه‌اش را در بانک بگذارد، بانک به او ۱۸ درصد سود می‌دهد. یعنی بدون این‌که خودش کاری کند، می‌تواند سود بیشتری از چاپ کتاب به دست بیاورد.
جعفریه گفت: پاسخ این‌سوال شما که می‌پرسید چرا برخی ناشران هنوز با وضعیت مورد اشاره دارند کار می‌کنند، این است که هرناشری، برای خودش تشکیلات، علائق و پرسنلی دارد و باید کار کند. یعنی یک تشکیلات و شرکت دارد که باید چرخش را بگرداند. از طرف دیگر علاقه‌اش کار کتاب و نشر است و می‌خواهد به علاقه‌اش پاسخ بدهد و از طرف دیگر، پرسنلی دارد که باید هزینه و دستمزدشان را بپردازد. آن‌دسته از ناشرانی هم که این‌سه‌شرط را نداشتند، عطای کار را به لقایش بخشیدند و کنار رفتند. عده‌ای هم با وجود این‌شرایط، ناچار شدند تعطیل کنند.
وی در بخش دیگری از گفتگو گفت: یکی از هزینه‌های عمده تولید کتاب، هزینه کاغذ است. وقتی ناشری در طول سال، ۵ هزار برگ کاغذ مصرف می‌کند، یعنی با احتساب کاغذ دولتی، در طول سال ۷۵۰ میلیون تومان هزینه کاغذ دارد که خب هزینه کمی نیست اما بالاخره وقتی ناشران پرکار که ۵ هزار برگ کاغذ را در طول سال تبدیل به کتاب می‌کنند، می‌توانند با وام یا راه‌حل‌های دیگر، پول تهیه کرده و کاغذ بخرند. اما دقت کنیم که بحث‌مان مربوط به زمانی است که قیمت کاغذ با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی محاسبه شود. اگر این‌ارز را برداشتیم، دیگر کاغذ آزاد یا همان کاغذ بیرون، ۴۰۰ هزار تومان نمی‌ماند و قیمتش به بندی ۶۰۰ هزار تومان می‌رسد. چون در حال حاضر همین ارز و کاغذ ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی است که قیمت کاغذ آزاد را پایین نگه داشته است. تصور کنیم قیمت کاغذ آزاد به بندی ۶۰۰ هزار تومان برسد، این‌یعنی آن هزینه کاغذ سالانه ناشر به ۳ میلیارد تومان می‌رسد که تحمل چنین‌وضعیتی برای ۹۰ تا ۹۵ درصد ناشران ما محال است.
این‌ناشر درباره تبعات ناشی از رسیدن قیمت کاغذ آزاد به ۶۰۰ هزار تومان گفت: آن‌وقت تیراژ کتاب به‌شدت افت می‌کند و بسیاری از ناشران از دور خارج می‌شوند. ناشری هم که بخواهد با کاغذ آزاد کار کند، درگیر فساد اقتصادی می‌شود. چون مجبور است کاغذ را به‌طور مدت‌دار از کاغذفروش بخرد و قید مدت، یعنی آمدن بهره روی قیمت. همین الان هم کاغذفروش دارد ماهانه ۵ تا ۶ درصد روی قیمت می‌گذارد. به این‌ترتیب وقتی یک‌ناشر بخواهد کاغذ ۵ ماهه بخرد، باید ۸۰۰ هزار تومان بپردازد. چنین‌خریدی را می‌توان در شرایط فعلی، یک خرید سالم دانست. چندسال پیش که قیمت‌ها این‌گونه افزایش پیدا نکرده بود، چندناشر به‌دلیل همین‌مسائل ورشکست شده و حتی کارشان به زندان هم کشید. خلاصه کلام این است که عمده سود را این‌میان، کاغذفروش‌ها بردند.
در همین‌وضع قیمت کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی سر به فلک می‌زند. ما ناشران عمومی اما نمی‌توانیم این‌کار را بکنیم. بنابراین، دولت باید صددرصد وضعیت کاغذِ با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را تثبیت کند. یعنی وضعیت در سال ۱۴۰۰ هم باید همین‌گونه بماند تا چرخ نشر بچرخد
جعفریه گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که وجود دارد و از نظرها پنهان مانده، درگیرشدن ناشران با مساله فساد اقتصادی است. در حال حاضر سالم‌ترین راه برای خرید کاغذ، گرفتن وام از بانک است. اگر قیمت کاغذ به بندی ۸۰۰ هزار تومان برسد، دیگر کتابی چاپ نمی‌شود. چون مشکل نقدینگی، حرف اول و آخر را در این‌صنف می‌زند و چنان‌قیمتی برای کاغذ می‌تواند کل کار را بخواباند. در نتیجه صنایع دیگری هم که وابسته به این‌صنف هستند، تعطیل می‌شوند؛ مثل چاپخانه‌دارها، لیتوگراف‌ها، صحاف‌ها و حتی کاغذفروش‌ها. بله سودی که کاغذفروش‌ها از این‌وضعیت می‌برند، کوتاه‌مدت است اما آن‌ها در درازمدت به مشکل برخواهند خورد.
وی گفت: برای ناشران آموزشی و کمک‌آموزشی تفاوتی نمی‌کند قیمت کاغذ چه‌قدر باشد چون می‌توانند قیمت محصولاتشان را افزایش بدهند. همین الان هم قیمت کتاب بالاست و وسع مردم به خریدش نمی‌رسد اما ناشران عمومی از اندوخته خود می‌گذارند تا قیمت‌ها بالا نرود و مردم بتوانند کتاب بخرند. در همین‌وضع قیمت کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی سر به فلک می‌زند. ما ناشران عمومی اما نمی‌توانیم این‌کار را بکنیم. بنابراین، دولت باید صددرصد وضعیت کاغذِ با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را تثبیت کند. یعنی وضعیت در سال ۱۴۰۰ هم باید همین‌گونه بماند تا چرخ نشر بچرخد. البته هنوز بودجه فرهنگ سال ۹۹ را نداده‌اند اما یک‌نکته مهم این‌میان وجود دارد که باید مطرحش کنیم. این‌نکته را هم در قالب یک‌مثال مطرح می‌کنم. در سال‌های جنگ جهانی دوم، یکی از کالاهایی که در فرانسه به‌صورت یارانه‌ای یا اصطلاحا کُوپُنی ارائه می‌شد، رنگ و روغن نقاشان بود. یعنی مساله هنر تا این‌حد برایشان اهمیت داشته است. خب ما هم اگر ادعای فرهنگ و هنر داریم و می‌خواهیم صنعت نشرمان سرپا بماند، در شرایط فعلی نیازمند توجه و حمایت دولت هستیم و به‌نظرم دولت صد درصد باید این‌مساله را لحاظ کند. چون در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد کار بازار نشر و عرضه کتاب با کاغذ دولتی و یارانه‌ای انجام می‌شود.
مدیر انتشارات ثالث در پاسخ به این‌سوال که چرا شایعه بالا رفتن قیمت کاغذ و نجومی‌شدنش مطرح شده، گفت: متاسفانه وقتی کارِ کارشناسی نباشد، گروهی می‌گویند کاغذ دولتی نباید باشد. گروهی می‌گویند کاغذ دولتی فساد می‌آورد و حرف‌هایی از این‌دست مطرح می‌شود. در صورتی که می‌توانم به شما بگویم در حال حاضر، ۹۰ درصد همین کاغذهای دولتی که با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی تهیه شده و در اختیار ناشران قرار گرفته‌اند، به‌صورت سالم توزیع می‌شوند و در نهایت هم در قالب کتاب در دستان مخاطب قرار می‌گیرند. ممکن است ۱۰ درصد تخلف یا انحراف وجود داشته باشد اما الان، کاغذهای دولتی به دست ناشرانی می‌رسد که می‌خواهند واقعا کتاب چاپ کنند و با همین‌کاغذها مشغول به کارند. در همین‌شرایط هم می‌بینید که کتاب‌های خوب و ارزشمندی چاپ می‌شود که مخاطب دارند و مردم خواهانشان هستند. اما خب، این‌شرایط مربوط به زمانی است که وضعیت، همین‌گونه ثابت بماند و دولت کاغذ یارانه‌ای را در اختیار ناشران قرار دهد. به حرف پیشین‌ام برمی‌گردم که برخی از ناشران متاسفانه درگیر کاغذ مدت‌دار شدند و مسائلی مثل بهره اذیت‌شان کرد. حتی برخی از آن‌ها به‌این‌خاطر زندان رفتند و سختی‌هایی را متحمل شدند.
