بازار ناخوش کاغذ این روزها طعم شیرین آرامش را می‌چشد؛ بازاری که در آن رقابت حرف اول را می‌زند و عرضه و تقاضا هم‌پای هم پیش می‌رود. حضور ما در بازار کاغذ نشان می‌دهد که از التهابات گذشته، دیگر خبری نیست.
بازار آرام و رقابتی و حال خوب کاغذ +فیلم

خبرگزاری فارس ـ گروه کتاب و ادبیات ـ نفیسه اسماعیلی: بازار کاغذ پس از یک دوره گرانی، التهاب و آشفتگی، روزهای آرامی را سپری می‌کند و حالا که قیمت کاغذ تا اندازه‌ای مهار شده است، کم‌تر خبری در این باره می‌شنویم.

هرچند برخی در این بازار یک شبه، ره صدساله رفتند و برخی یک شبه صد سال به عقب برگشتند؛ اما برخی تا خاطرات سال ۹۷ به میان می‌آمد قیافه‌شان در هم می‌رود و برخی دیگر از چالش‌های موجود نگران هستند. گویی خیالشان از حال و روز کاغذ آسوده نیست و نگران‌اند اوضاع آشفته سال گذشته دوباره حاکم شود.

هرچه بود سال ۹۷، کام کاغذ و فعالان این عرصه را تلخ کرد. هرچند سه ماهه ابتدایی سال ۹۸ نیز این تلخی ادامه داشت اما در حال حاضر ثبات در بازار کاغذ دیده می‌شود.

ما برای احوالپرسی از بازار کاغذ، قلم و دوربین به دست به میدان عرضه این محصول پردرخواست رفتیم تا با فروشندگان هم‌کلام شویم.

* جنب و جوش مطلوب در بازار کاغذ

وارد بازار ظهیرالاسلام که می‌شویم، خیابان را مملو از کاغذ این کالای سفید می‌بینیم. کمبودی که سال گذشته همه از آن گلایه می‌کردند دیگر دیده نمی‌شود و جنب و جوش فراوانی حاکم است. عرضه و تقاضا همپای هم به پیش می‌رود.

از ساعت ۱۱ صبح که وارد این خیابان شدیم با وجود اینکه روزهای ابتدای هفته بود، اما خرید و فروش جریان داشت. یکی بسته‌ها و بندهای کاغذ را جابه‌جا می‌کرد و آن دیگری از فروشنده سراغ نوعی از کاغذ را می‌گرفت و در پاسخ می‌شنید که: «موجوده».

* کار را به کاردان و تجار بسپارید

فروش کاغذ A4 که نیاز روزمره بسیاری ادارات و مدارس و دانشجویان و دانشگاهیان است، روال منطقی را سپری می‌کند. شوک سال گذشته و حتی روزهای ابتدایی سال ۹۸، رقم معقول و منطقی‌تری را تجربه می‌کند. در این میان وارد فروشگاه‌ها و مغازه‌های مختلف که می‌شوم، سوال می‌کنم، چه آینده‌ای را برای بازار کاغذ متصورید؟ برخی در پاسخ تردید دارند اینگونه بماند و ثبات ادامه‌دار باشد، اما در مقابل برخی می‌گویند «کار وقتی دست‌کاردان باشد، همین می‌شود». تجربه نشان داده آنکه بی‌تدبیر، بدون شناخت و درک نیاز بازار کاغذ غیرضروری وارد کند، شکست می‌خورد؛ اما کسانی که شناخت درستی از بازار داشته باشند به درستی واردات را انجام داده و رقابت عادلانه می‌شود.

* رقابت اکنون حرف اول را می‌زند

فروشندگانی هم از ورود دولت گلایه دارند. حرف‌شان هم درست به نظر می‌رسد. چرا؟ چون زمانی که دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص داد، هر بند کاغذ به مرز ۵۰۰ هزار تومان هم رسید، اما در حال حاضر که تجار به راحتی کاغذ وارد می‌کنند و بازار رقابتی شده، نه کاغذی در بازار با نرخ بالا عرضه می‌شود و نه کسی می‌تواند قیمت را تغییر دهد. در این میان رقابت است که حرف اول را می‌زند.

ناگفته نماند، برخی از سهولت در واردات هم نکته‌هایی را مطرح می‌کنند. ورود کاغذهایی از چین و کشورهای شرق آسیا بدون چالش از واژه‌های کلیدی در سخنان واردکنندگان است. آنها که مویی در این بازار سپید کرده‌اند از سپردن کار اجرایی به صنف و تشکل کاغذ سخن می‌گویند و در مقابل، عده‌ای دیگر ورود تجار را مهم می‌شمارند. برخی هم از عدم انحصار حرف می‌زنند، اینکه نباید کاغذ به عده‌ای خاص تخصیص یابد که در این صورت، تعادل بازار به هم می‌خورد.

بخوانید سخنان آنها که با کاغذ دست و پنجه نرم می‌کنند

«امیرحسین ستاری» از فروشندگان و تولیدکنندگان برتر کاغذ کشور، دلیل گرانی‌ها را اینگونه تحلیل می‌کند: سابق بر این، عرضه کم بود و تقاضا زیاد. همین مسئله موجب شد قیمت‌ها بالا برود. متاسفانه وقتی کالایی گران می‌شود عده‌ای به سرعت شروع به خرید می‌کنند. خود این مسئله قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. ورود دولت هم به ماجراهایی چون کاغذ احتمال جابه جایی قیمت‌ها را در پی دارد، چرا که دست واسطه‌ها به میان می‌آید.

* از روزی که تجار می‌توانند کاغذ وارد کنند، کاغذ زیاد است

«اکبر کریمی» از فروشندگان کاغذ می‌گوید: قیمت‌ها نسبت به پارسال کاهش یافته، اما زمانی که ارز ۴۲۰۰ تنها به ناشران و افراد خاص ارز تعلق می‌گرفت، در واقع توناژ بازار تامین نمی‌شد و قیمت‌ها افزایش یافت، اما از روزی که دلار نیمایی به خوبی توزیع می‌شود و تجار می‌توانند کاغذ وارد کنند، وفور کاغذ را شاهدیم. در هر صنفی وقتی کار دست اصناف باشد، رقابت حاصل می‌شود و تعادل پدید می‌آید. مصرف کننده هم راضی است.

«لطفعلی‌زاده» از فروشندگان کاغذ هم درباره عرضه این روزهای کاغذ می‌گوید: سه یا چهار ماه است که قیمت کاغذ به ثبات رسیده. اقتصاد سالم را این روزها در این بازار شاهدیم.

* روی خوش بازار کاغذ

وی درباره افزایش قیمت کاغذ در شرایطی که قیمت دلار کمتر بود، اما کاغذ با قیمت بالا عرضه می‌شد، می‌گوید: من فکر می‌کنم دست‌هایی در کار بود، چرا که کاغذ صبح یک قیمت داشت و بعدازظهر با قیمت جدید عرضه می‌شد. در حال حاضر اثری از این افراد نیست و بازار روی خوش خود را می‌بیند.

این فروشنده با تاکید بر اینکه ما از کارخانه‌های مازندران، یزد، اصفهان و پارسیان که در ایران کاغذ را تبدیل به A4 می‌کنند، خرید می‌کنیم درباره آینده بازار کاغذ، می‌افزاید: فکر می‌‌کنم شرایط در این حالت نمی‌ماند. فکر می‌کنم قیمت‌ها دوباره بالا برود. هرچند امیدوارم این اتفاق نیفتد.

«حسن نوری» از فروشندگان کاغذ و مقوا هم بازار کنونی را آرام و همراه با کاستن از قیمت‌ها می‌داند.

* همه در بازار فروشنده هستند و بازار رقابتی راه را بر سودجویان بسته‌ است

او می‌گوید: ما اکنون راغب هستیم تا کاغذهایمان را بفروشیم، چون همه در بازار فروشنده هستند. بازار رقابتی راه را بر سودجویان بسته‌ است. تا قیمت‌ها بالا می‌رود مشتری خرید نمی‌کند؛ بنابراین هراس نداریم؛ چون جنسی را که می‌فروشیم، فردا توان خریدش را نداریم.کار باید به تجار سپرده شود. دولت باید کار را به مردم واگذارکند. دخالت دولت بازار را خراب می‌کند.

«علی کریمی» از پیشکسوتان این بازار عنوان می‌کند: در حال حاضر قیمت‌ها پایین است. الان کاغذ تحریر از مرز ۵۰۰ هزار تومان به ۳۰۰ هزار تومان رسیده است.

وی ادامه می‌دهد: اگر روند همین گونه بماند قیمت‌ها کاهش می‌یابد و کاسبی هم رونق خواهد گرفت. ما از کشورهای مختلف کاغذ وارد می‌کردیم، اما مشکلات موجب شد سال گذشته به هیچ عنوان کاغذی وارد نکنیم، اما در حال حاضر شرایط بهتر است و می‌توانیم از چین و هند و کره کاغذ را به آسانی وارد کنیم.

* دولت باید کار را به مردم بسپارد

در پایان سراغ «احمد شریفان» که ۲۷ سال در صنف کاغذ فعالیت و سابقه و همچنین مسئولیتی در اتحادیه کاغذ و مقوا دارد، می‌رویم تا از او هم درباره این روزهای بازار کاغذ بشنویم. او در این گفت‌وگو اظهار می‌دارد: هنوز اعتقاد دارم دولت باید کار را به مردم بسپارد. از زمانی که کار به دست تجار سپرده شده، ثبات حس می‌شود و از زمانی که دلار ۳۸۰۰ یا ۴۲۰۰ که متعلق به عده خاص بود ارائه شد، سلاطین کاغذ رخ نشان دادند.

شریفان اضافه می‌کند: خوشبختانه از زمانی که ارز نیمایی به کاغذ داده شد، شاهد رقابتی شدن بازار کاغذ هستیم. بازار دست تجار صنف افتاد و آنها در حال رقابت با یکدیگر هستند. اگر این مسیر را ادامه دهیم در آینده وضع بهتر هم خواهد شد.

وی اضافه می‌کند: اگر دولت اجازه دهد تجار ورود و خروج کالا را انجام دهند، فکر می‌کنم این ثبات ماندگار باشد.

در ادامه بشنوید سخنان فروشندگان،‌ واردکنندگان و بازرس اتحادیه کاغذ و مقوا را در ویدیوی زیر:

خبرگزاری فارس پیش از این طی یک یادداشت «استدلال‌هایی برای عرضه کاغذ یارانه‌ای یا آزاد» منتشر کرده بود که در بخش‌هایی از آن آمده بود:

اگر کاغذها با ارز آزاد یا حداقل نیمایی و در چهارچوب بازار آزاد، توسط واردکنندگان حرفه‌ای که ۱۵ سال بود چنین کاری را انجام می‌دادند، وارد و عرضه می‌شد چه نقاط مثبت یا منفی می‌توانست داشته باشد؟

* نقاط مثبت:

۱. ارز تخصیصی به نرخ ترجیحی علی‌القاعده می‌تواند نصیب اقشار کمتر برخوردار جامعه در این شرایط اقتصادی سخت شود.

۲. نیاز به هزاران ساعت کار تیمی در صنف برای توزیع آن نبود.

۳. از حجم وسیع کاغذبازی (بوروکراسی) اداری برای رسیدن به مقصود جلوگیری به عمل می‌آمد.

۴. از فسادی که خواه‌ناخواه (کم یا زیاد) جزو اینگونه امور است، پیشگیری می‌شد.

۵. ناشران با توجه به هزینه‌ بالای کاغذ دقت بیشتری نسبت به انتخاب کتاب و واقعی‌تر شدن تیراژ و قیمت آن‌ها می‌کردند.

* ایراد منتقدان رهاسازی واردات کاغذ:

۱. شوک وارده دامنه‌دارتر از چیزی خواهد بود که در بدو امر به نظر می‌رسد و امکان دارد با توجه به قیمت بالای کاغذ در بازار آزاد از حجم تولید کتاب به میزان زیادی کاسته شده و این امر موجب بالا رفتن قیمت کتاب و فاصله‌ بیشتر آحاد جامعه با آن شود.

پاسخ: تجربه‌ اواسط دهه‌ ۸۰ نشان داد که شوک اولیه بیشتر یک موج است که با اندکی تحمل از سوی ناشران می‌تواند پشت سر گذاشته شود تا بازار به قیمت‌های متعادل و منطقی خود نزدیک شود.

۲. همان‌طور که پیش تر گفته شد حجم وسیعی از کاغذ وارداتی با نرخ ترجیحی در یک سال و نیم گذشته وارد و مستقیماً راهی بازار آزاد شده است. چه تضمینی وجود دارد که در این صورت نیز، این سازوکار نادرست بر بازار کاغذ حاکم نشود؟

پاسخ: در این صورت هم می‌توان پیشنهاد کرد که با یاری گرفتن از واردکنندگان شناسنامه‌دار وحرفه‌ای نسبت به هدایت بازار کاغذ اقدام کرد. همان‌طوری که در ۱۴ سال گذشته با همین رویه عمل شده است.

حدود ۶ ماه است که نرخ ارز تفاوت چندانی نکرده. این را باید در نظر داشت که به نظر می‌رسد مسئولان و سیاستگذاران فرهنگی می‌توانند با دقت و برنامه‌ریزی درست از جنبه‌های منفی کار کم کرده و با گذشت زمان به جنبه‌های مثبت آن بیفزایند.

چنانچه در مجموع دولت به نتیجه‌ای که هدف این یادداشت است برسد، می‌توان برای کاستن از جنبه‌ منفی کار، از شیوه‌ پلکانی بهره برد. یعنی ابتدا برای واردات کاغذ ارز نیمایی تخصیص داد و سپس ـ در صورت موفق بودن این روش ـ پس از مدتی واردات آن را با ارز آزاد مجاز اعلام کرد.

* نگاهی به کارخانه‌های کاغذ داخلی

در این بین، نگاهی به توان داخلی و تولیدات کارخانه‌های ایرانی، می‌تواند ذهن ما را نسبت به وضعیت کاغذ در کشور روشن‌تر کند.

کارخانه کاغذ مازندران: این کارخانه هم‌اکنون مشغول به فعالیت است و در ۱۶ ماه آینده از خط تولید جدید خود که از کاغذهای بازیافتی تولید می‌شود، رونمایی می‌کند،‌ اما این امر دلیل بر نبود مشکلات در این کارخانه نیست. کارخانه کاغذ مازندران که عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده داخلی کشور را یدک می‌کشد،‌ مهم‌ترین مشکلات خود را پس از نبود سرمایه‌گذار، بی‌توجهی مسئولان به تولید داخلی می‌داند‌. چرا که تولید کاغذ تحریر و روزنامه آن‌ها متقاضی چندانی در داخل کشور ندارد. مطبوعات و کتاب‌های درسی که از کلیدی‌ترین مصرف‌کنندگان کاغذ در داخل هستند،‌ در سال جاری نسبت به این کارخانه بی‌مهر بوده و از کاغذ وارداتی استفاده کرده‌اند.

کارخانه کاغذ پارس: از نخستین کارخانه‌های تولید کاغذ در ایران به شمار می‌رود،‌ اما به دلایلی از جمله نبود سرمایه‌گذاری مناسب،‌ روزآمد نشدن دستگاه‌ها و … در سال‌های اخیر تولید چندانی نداشته است.

کارخانه کاغذ کارون: هم‌اکنون در تعطیلی به سر می‌برد. این کارخانه در سال ۸۳ به صورت نمایشی افتتاح و تعدادی کارگر در آن استخدام شدند، اما ماشین‌های تولید خمیر و بویلر‌ها نصب نشدند و تاکنون هیچ تولیدی از این کارخانه وارد بازار نشده و اقدامی هم برای راه‌اندازی این کارخانه صورت نگرفته است. بیش از ۲۰۰ کارگر این کارخانه از کار اخراج شده‌اند. برآوردها حاکی از این است که راه‌اندازی این کارخانه توانایی تولید ۸۰ هزار تن خمیر کاغذ و ۳۶ هزار تن کاغذ تحریر را به دنبال دارد.

کارخانه کاغذ مراغه: متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) است. این کارخانه که در شهر مراغه از توابع استان آذربایجان شرقی است،‌ توانایی تولید ۵۵ هزار تن واحد خمیرسازی و ۶۰ هزار تن تولید کاغذ چاپ و تحریر را داراست.

کارخانه کاغذسازی غرب: سرمایه‌گذاران کارخانه کاغذسازی غرب که در کرمانشاه واقع شده است،‌ صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی،‌ شرکت سرمایه‌گذاری امید، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی هستند. این کارخانه توانایی تولید ۵۰ هزار تن واحد خمیر،‌ ۷۵ هزارتن کاغذ چاپ و تحریر و ۵ هزارتن کاغذ گلاسه را داراست. وضعیت فعالیت این کارخانه نیز در حال حاضر نامشخص است.

این گزارش در پایان اضافه می‌کند، دولتمردان باید بازار را به فعالان شناخته‌شده و رسمی صنف بسپارند. این تجار، راه و رسم تجارت و رقابت را به خوبی می‌دانند. پس نباید با دخیل کردن عده‌ای کارنابلد باز هم التهاب تازه‌ای به بازار آرامش‌یافته کاغذ وارد کرد.

منبع خبر: مرکز اطلاعات کاغذ ایران